دیسک کمر عارضه‌ای است که حتی افراد غیر متخصص هم با آن آشنایی دارند. این عارضه آنقدر رایج است که اکثر افراد حداقل یکبار آن را تجربه کرده‌اند یا اینکه کسی را می‌شناسند که به آن دچار باشد. اما کمتر افرادی می‌دانند که دیسک کمر درواقع چیست و چگونه درمان می‌شود.
دیسک کمر که اغلب به آن فتق نیز می‌گویند و توسط متخصصان به عنوان فتق هسته پالپوزوس از آن یاد می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که لایه داخلی نرم دیسک (هسته پالپوزوس) از لایه بیرونی سخت (که آنولوس نامیده می‌شود) بیرون زده و به ریشه‌های عصب فشار وارد می‌کند.
پس از تشخیص دیسک کمر پزشکان معمولاً درمان «محتاطانه» را پیشنهاد می‌کنند، به این معنی که درمان شامل جراحی نمی‌شود. این نوع درمان عمدتاً شامل ورزش، آرامش و اصلاح موقعیت بدن، مصرف مسکن ها یا بی حس کننده‌های موضعی و فیزیوتراپی است.
ورزش، آرامش و اصلاح موقعیت بدن
در گذشته، معمولاً به افرادی که دیسک کمر داشتند توصیه می‌شد یک تا دو هفته در رختخواب بمانند. امروزه رویکرد مخالفی اتخاذ می‌شود: به این صورت که به فرد توصیه می‌شود فعال بماند. زیرا دراز کشیدن برای مدت طولانی می‌تواند باعث ضعف عضلات کمر شود و به در آینده مشکلات بیشتری را ایجاد کند.
مطالعات نشان داده اند که فعالیت بدنی می‌تواند تحرک را بهبود بخشد. اما درباره اینکه ورزش کردن یا استراحت کردن دقیقا چه تاثیری در کمردرد دارد، اطلاعات زیادی در دست نیست. بنابراین بهتر است که سعی کنید تا جایی که درد اجازه می‌دهد فعالیت‌های عادی روزانه خود را انجام دهید. اثبات شده‌است که ورزش به طور موثری از بازگشت کمردرد جلوگیری می‌کند.
همچنین تمرینات مدیتیشن و آرامش نیز ممکن است در کاهش درد موثر باشند. اینکه چگونه درد را حس می‌کنید و با آن کنار می‌آیید تا حد زیادی به ذهنیت شما بستگی دارد.
اگر درد شدید باشد، راهی به جز دراز کشیدن در حالتی که کمترین فشار به کمر وارد می‌شود، وجود نخواهد داشت. بسیاری از افراد وضعیت «پسواس» را راحت می‌دانند: برای قرار گیری در این وضعیت باید به پشت بخوابید و پاهای خود را به طور روی یک بلندی قرار دهید که زانو‌ها در زاویه ۹۰ درجه قرار بگیرند. اما نباید برای مدت طولانی غیر فعال بمانید.
دارو برای کنترل درد
داروهای مختلفی برای تسکین درد عصب سیاتیک (سیاتیک) ناشی از دیسک کمر وجود دارند. اکثر این داروها مسکن هستند، اما می‌توانید از داروهای شل کننده عضلات و داروهای ضدالتهابی هم استفاده کنید. داروهای زیر بیشترین استفاده را دارند. همه این دارو ها بدون نیاز به نسخه و در دوزهای پایین در دسترس هستند:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): این مسکن‌ها به گروهی از داروهای اسید استیل سالیسیلیک (ASA، ماده موجود در داروهایی مانند “آسپرین”) تعلق دارند. NSAID هایی که برای درمان درد سیاتیک می‌توانند موثر باشند، عبارتند از: دیکلوفناک، ایبوپروفن و ناپروکسن. این داروها اثر تسکین دهنده و ضد التهابی دارند. از آنجایی که NSAID ها تا حدی از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند؛ ممکن است باعث خونریزی شوند. این خونریزی ممکن است خفیف باشد، مانند خونریزی از بینی یا خونریزی لثه، اما گاهی اوقات خونریزی شدیدتر نیز ممکن است رخ دهد، به عنوان مثال خونریزی معده یا روده. در برخی موارد NSAID ها باعث زخم معده نیز می‌شوند. NSAID ها همچنین ممکن است عملکرد کلیه‌ها را مختل کنند. اگر آسم، بیماری قلبی عروقی یا زخم معده دارید، باید قبل از مصرف NSAID ها از پزشک خود راهنمایی بخواهید. NSAID ها را نیز می‌توان به بافت عضلانی تزریق کرد، اگرچه امروزه این کار معمولاً انجام نمی‌شود. تزریق NSAID ها هیچ مزیتی نسبت به مصرف قرص یا شیاف آنها ندارد، اما ممکن است باعث آسیب عصبی، خونریزی یا التهاب در محل تزریق شود.
- استامینوفن (پاراستامول): استامینوفن (پاراستامول) نیز یک مسکن است، اما جز NSAIDها نیست. این دارو به خوبی قابل تحمل است و می‌تواند به عنوان جایگزینی برای NSAID ها در نظر گرفته شود – به ویژه برای افرادی که به دلیل مشکلات معده یا آسم، نمی‌توانند از مسکن‌های NSAID استفاده کنند. اما دوزهای بالاتر استامینوفن ممکن است باعث آسیب کبد و کلیه شود. به همین دلیل، بزرگسالان باید اطلاعات درج شده روی بسته بندی را رعایت کنند و بیش از ۴ گرم (۴۰۰۰ میلی گرم) استامینوفن در روز مصرف نکنند. این مقدار به عنوان مثال در ۸ قرص حاوی ۵۰۰ میلی گرم دارو گنجانده می‌شود. مصرف دوز مناسب مهم است و نیز باید بین مصرف دوزها زمان کافی وجود داشته باشد.
برخی از داروها باید حتما توسط پزشک تجویز شوند. این داروها عبارتند از:
- مواد افیونی: مسکن‌های قوی که فقط تحت نظارت پزشک قابل استفاده هستند. مسکن‌ها افیونی در دوزهای مختلف و به اشکال مختلف وجود دارند. به عنوان مثال، مورفین یک مسکن افیونی بسیار قوی است و ترامادول جز مسکن‌های افیونی (مخدر) نسبتا ضعیف است. این داروها ممکن است عوارض جانبی مختلفی داشته باشند که برخی از آنها جدی هستند. عوارض این داروها از حالت تهوع، استفراغ و یبوست گرفته تا سرگیجه، مشکلات تنفسی و نوسان فشار خون متغیر است. مصرف طولانی مدت این داروها باعث اعتیاد و وابستگی فیزیکی می‌شود.
- استروئیدها: داروهای کاهنده التهاب که می‌توانند برای درمان بیماری های مختلف به صورت سیستمیک استفاده شوند. به درمان‌های غیرموضعی که دارو در تمام بدن پخش می‌شود، درمان سیستمیک می‌گویند. درمان زمانی از نوع سیستمیک است که دارو به صورت قرص مصرف شود، به عضله تزریق شود یا از طریق قطره (انفوزیون) به داخل سرم تزریق شود. استروئیدهای سیستمیک می‌توانند التهاب را تسکین دهند و درد را کاهش دهند. این داروها می‌توانند خطر برخی مشکلات پزشکی از جمله زخم معده، پوکی استخوان، عفونت‌ها، مشکلات پوستی، گلوکوم و اختلالات متابولیسم گلوکز را افزایش دهند.
- شل کننده‌های عضلانی: آرامبخش‌هایی هستند که عضلات را شل می‌کنند. این داروها مانند داروهای روانگردان، باعث احساس خستگی و خواب آلودگی شوند و بر توانایی رانندگی فرد اثر بگذارند. شل کننده‌های عضلانی همچنین می‌توانند بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند و باعث عوارض گوارشی (معده و روده) شوند. بنزودیازپین‌هایی مانند تترازپام اگر بیش از دو هفته مصرف شوند ممکن است منجر به وابستگی و اعتیاد شوند.
- داروهای ضد تشنج: این داروها معمولاً برای درمان صرع استفاده می‌شوند، اما برخی از آنها برای درمان درد عصبی (نورالژی) نیز به کار می‌روند. عوارض جانبی این داروها شامل خواب آلودگی و احساس خستگی می‌شود. این می‌تواند بر توانایی شما در رانندگی تأثیر بگذارد.
- داروهای ضد افسردگی: این داروها معمولا برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند. اما مصرف برخی از آنها برای کاهش درد تائید شده‌است. عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل حالت تهوع، خشکی دهان، افت فشار، ضربان قلب نامنظم و خستگی است.
داروهای ضد تشنج و ضد افسردگی معمولاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرند مگر اینکه علائم برای مدت زمان طولانی‌تری ادامه داشته باشند و یا مسکن‌ها معمولی موثر واقع نشوند.
درمان دستی و درمان‌های مبتنی بر محرک‌های فیزیکی
درمان دستی و درمان‌های مبتنی بر محرک‌های فیزیکی، جز روش‌های درمان درد سیاتیک وابسته به فتق دیسک هستند. درمان دستی می‌تواند شامل ماساژ و تکنیک‌های ویژه برای رها کردن عضلات منقبض شده یا مفاصل قفل شده باشد. در درمان‌های مبتنی بر محرک‌های فیزیکی از روش‌های گرم کردن و سرد کردن ناحیه برای تسکین درد استفاده می‌شود. این درمان‌ها، روش‌ههای درمانی غیرفعال نیز نامیده می‌شوند، زیرا در این روش‌ها لازم نیست بیمار کار خاصی انجام دهد. درمان‌های رایج عبارتند از:
- ماساژ: تکنیک‌های مختلف ماساژ برای شل کردن عضلات و کاهش تنش استفاده می‌شود.
- گرما و سرما درمانی: گرما درمانی شامل استفاده از کیسه آب گرم، حمام آب گرم، رفتن به سونا یا استفاده از لامپ مادون قرمز می‌شود. گرما همچنین می‌تواند به شل شدن عضلات منقبض شده کمک کند. سرما درمانی نیز شامل استفاده از کیسه‌های یخ یا بسته‌هها ژل سرد است، که به تسکین اعصاب تحریک شده کمک می‌کند.
- درمان با امواج فراصوت: در این روش، قسمت پایینی کمر با استفاده از امواج صوتی تحت درمان قرار می‌گیرد. ارتعاشات کوچکی که در اثر امواج صوتی در بدن ایجاد می‌شود، با ایجاد گرما و در نتیجه شل شدن عضلات می‌شود.
تزریق در نزدیکی ستون فقرات
در درمان تزریقی عمدتاً از داروهای بی حس کننده موضعی و/یا داروهای کاهش دهنده التهاب مانند استروئیدها استفاده می‌شود. این داروها به ناحیه اطراف ریشه عصبی که آسیب دیده تزریق می‌شوند. راه‌های مختلفی برای این کار وجود دارد.
- در روش بی دردی عصب نخاعی کمری، دارو مستقیماً در نقطه‌ای که ریشه عصبی از کانال نخاعی خارج می‌شود تزریق می‌شود. این کار باعث بی‌حس شدن ریشه عصب می‌شود.
- در روش بی دردی اپیدورال کمری، دارو به فضایی که به عنوان فضای اپیدورال (“تزریق اپیدورال”) شناخته می‌شود، تزریق می‌شود. فضای اپیدورال طناب نخاعی و مایع نخاعی در کانال نخاعی را احاطه کرده است. ریشه‌های عصبی نیز در این محل قرار دارند. در طول این درمان، ستون فقرات با استفاده از توموگرافی کامپیوتری یا اشعه ایکس کنترل می‌شود تا پزشک مطمئن شود که تزریق دقیقاً در نقطه مناسب انجام شده است.
تزریق نزدیک به ستون فقرات می‌تواند عوارض جانبی مانند خونریزی، عفونت و آسیب عصبی را به همراه داشته باشد. درمان‌های متکی بر تزریق در مدت زمان طولانی‌تر نیز ممکن است منجر به ضعف عضلانی شوند زیرا در این روش‌ها فرد باید مدت طولانی در معرض اشعه ایکس قرار بگیرد. به همین دلیل، ممکن است فقط تعداد محدودی تزریق انجام شود. باید قبل از اقدام کردن، تمام مزایا و معایب روش تزریق را بررسی کنید.
